معماری مهری ایرانی

شکل گیری دو همایش بین المللی معماری 1349 و 1353
از طرفی ، در همین دوران شاهد شکل گیری نخستین  همایش با عنوان بررسی امکان پیوند معماری سنتی، با شیوه های نوین ساختمان شهریور ماه 1349 خورشیدی در شهر اصفهان و دومین همایش با عنوان نقش معماری و شهر سازی در کشورهای در حال صنعتی شدن مهر ماه سال 1353 خورشیدی در تخت جمشید شیراز برگزار شد.همایش اول به خاطر حضور لوئی کان  پر بارتر برای معماران ایرانی بود. از معماران خارجی شرکت کننده در همایش اول می توان به پل رودلف  از آمریکا باک مینستر فولر از آمریکا ژرژ کاندیلیس از فرانسه. عبدالله پوران و از ایران به محسن فروغی، نادر اردلان، کامران طباطبایی دیبا و هوشنگ سیحون اشاره کرد . در دوم معمارانی نظیر جیمز استرینگس از آمریکا موشه سفدی  از کانادا کنزو تانگه از ژاپن، حسن فتحی از مصر حضور داشتند و می توان گفت که همه بودند و حتی برای اولین بار به دانشجویان معماری ایران اجازه همایش داده شده بود. جو غالب همایش اول حول کارها و ؟؟؟؟؟ لویی کان گذشت و بعد از همین همایش بود که یکی از مهمترین پروژه های  ملی یعنی گسترش محله عباس آباد تهران به او واگذار شد و جو غالب سخنرانی های همایش دوم محور ادای احترام به روح لوئی کان شکل گرفت.همانگونه که  متذکر شدیم همایش اول نسبت به همایش دوم برای معماران ایرانی بود وبحث های مهمی حول محور ( تلفیق مفاهیم سنتی با تکنولوژی مدرن  ) مطرح شد. همایش لوئی کان با ارائه مفاهیم فلسفی و شاعرانه خود از معماری تاثیر عجیبی بر ؟؟؟ ایرانی گذشت. ظهور لوئی کان یک از شگفت انگیز ترین پدیده ها در تاریخ معماری مدرن است

. تحول طراحی مسکن

در ایران سال های 1340 تا1350 خورشیدی, گرایش به معماری مدرن, عمدتأ ازطریق ساخت خانه ها ومجتمع های مسکونی, دراوج خود بود.این گرایش ازسوی دونهاد حمایت می شد:“ بانک ساختمانی ". با شعار “ ساخت خانه های ارزان قیمت " ,و فارغ التحصیلان معماری دانشگاه های داخل و خارج از کشور. "بانک ساختمانی “ مع بعدها به " سازمان مسکن “ تغییرنام یافت، درواقع مشاور فعالیت های عمرانی دولت بود. سال ها بعد،“ وزارت آبادانی و مسکن " باالگوبرداری از “ سازمان مسکن “ شکل گرفت و دراصل یکی از شاخه های جداشده ی آن بود. درهمین زمان “ سازمان مسکن " و “ بانک رهنی “ دورکن اساسی وازدستگاه های تابعه ی وزارت آبادانی ومسکن شدند که ریاست عالیه ی آنها نیزباوزیرمسکن بود

دانشکده ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران:

یکی ازمهم ترین نهادهایی که توانست دربین دهه های40و50خورشیدی،متخصص ترین وتأثیرگذارترین معماران راپرورش دهد،دانشکده ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود.دانشگاه تهران درپانزدهم بهمن سال 1313خورشیدی باشش دانشکده(علوم معقول ومنقول)؛علوم طبیعی وریاضی؛ادبیات؛ فلسفه وعلوم تربیتی؛ طب؛ حقوق؛علوم سیاسی واقتصاد؛وفنی)تأسیس شد جامع ومکان یابی دانشکده های دانشگاه تهران درهمان سال توسط آندره گدار,ماکسیم سیرو،رولان دوبرول ، نیکلای مارکوف، الکساندرموزرومحسن فروغی تهیه شد.

درسایت مستطیلی شکل مجموعه به مساحت 10هکتارمجموعأ 19ساختمان طراحی شده بود.اهم ساختمان های سایت دانشگاه تهران عبارتنداز: مجموعه ی دانشکده ی پزشکی به طراحی آندره گداروماکسیم سیرو؛ دانشکده ی حقوق ودانشکده ی علوم به طراحی محسن فروغی؛ دانشکده ی هنرهای زیبابه طراحی رولان دوبرول وباهمکاری ژنیاآفتاتدیلیان وساخت بنابین سال های 1328 و1345خورشیدی؛باشگاه دانشگاه به طراحی ماکسیم سیرووباهمکاری رولان دوبرول ومحسن فروغی(1941- 1938 میلادی/1320- 1317 خورشیدی)؛مسجدیه طراحی عبدالعزیزفرمانفروائیان وساخت بنابین سال های 1336و1345خورشیدی؛ کتابخانه ی مرکزی دانشگاه به طراحی بهمن پاک نیا؛وسردرورودی اصلی به طراحی کوروش فرزامی با محاسبه ی سیمون سرکیسیان درسال 1344خورشیدی.اولین دانشکده ای که درسایت دانشگاه تهران طراحی وساخته شد،دانشکده ی طب(عمارت تشریح) است. در گزارشی که ازطرف وزارت معارف،اوقاف وصنایع مستظرفه درسال 1315خورشیدی تهیه شده است.

روند طراحی وساخت دانشکده هنرهای زیبا

طراحی دانشکده ی هنرهای زیباتوسط رولان دوبرول وباهمکاری ژنیاآفتاندیلیان به انجام رسید. اولین ساختمان مجموعه واقع درجنوب شرقی سایت دانشگاه به سال 1328خورشیدی به بهره برداری رسید وساخت دومین بنای آن که به گروه معماری تعلق گرفت،یک سال بعدخاتمه یافت.درسال 1341خورشیدی ساختمان مرکزی دانشکده،شامل سالن آمفی تئاتر،کلاس ها،اطاق هاوسالن مجسمه سازی آماده شد.کمی بعدساخت بنای کتابخانه،سالن هاواتاق های طبقه ی زیرین سالن نمایشگاه به اتمام رسید.مجموعه ی ساختمان های دانشکده ی هنرهای زیبادر30آذرماه سال 1345خورشیدی رسمأباحضورمحمدرضاشاه افتتاح شد. درادامه ی ساخت وسازهای دانشکده،درسال 1346خورشیدی، ساخت بنای فعلی قسمت هنرهای تجسمی – که ابتدامشترکأ دراختیارگروه های موسیقی (طبقه ی اول ودوم) وهنرهای تجسمی (بقیه ی طبقات) قرارداشت – پایان یافت وکمی بعدطبقه ی دوم کتابخانه ساخته وگروه تئاتردرآنجامستقر شد.درسال 1347خورشیدی ساختمان کتابخانه سه طبقه شد وگروه تئاترجای بیشتری پیداکرد وگروه موسیقی دریکی ازاتاق های آن فعالیت خودراازنوشروع نمود

پیدایش معماری مدرن در ایران

اوج گرایش به معماری مدرن دردانشکده های هنرهای زیبا، بین سال های 1340 و1350 خورشیدی به وقوع پیوست. منبع الهام دانشجویان آن دوره برای فهم ودرک تحولات معماری مدرن،اولأ مدرسانی بودند که اکثریت درخارج ازکشورتحصیلکرده ودربطن معماری مدرن هم درس خوانده وهم زندگی کرده بودند، وثانیأ وجودمحلات مختلف معماری غربی وکتاب های تک بیوگرافی معماران مدرن بود. ردپای معماری مدرن رامی توان بابررسی کردن پروژه های ارائه شده دانشجویان دربین سال های مذکورپی گرفت .اکثرپروژه های خوب دانشکده باانتخاب اساتید ومسئولین آتلیه هادرشماره های مختلف مجله ی هنرهای زیبابه چاپ می رسید.بابررسی پروژه های چاپ شده درمجله می توان به روشنی ردپای معماری مدرن رادرآتلیه های مذکوربین دهه های 30و40 خورشیدی ملاحظه کرد.
آموس راپوپورت ((Am0s Rapoport یکی ازمعدوداندیشمندانی است که تحقیقات عمده ی خودرادر مورد تأثیرفرهنگ برمحیط زیست به خصوص درنحوه ی شکل گیری فرم مسکن انجام داده است .
براساس همین دوگانگی (خودی وغیرخودی)، فضای معماری ساخته شده نیزازدوبخش اندرونی (فضای خودی) وبیرونی(فضای غیرخودی) تشکیل شده بود.اندرونی مکان اعضای درجه یک خانواده، بویژه زنان، محسوب می گشت، درحالی که بیرونی محل آمد وشد میهمانان وافرادخارج ازخانه بود. باکمی تأمل درتاریخ وادبیات داستانی کشورمان به خوبی می توان این نوع نگرش رادرجدایی فضاهای خصوصی و عمومی درجامعه سنتی وگذشته ایران دید.  براساس چنین نگرشی، میهمانان مرد دربیرون پذیرایی می شدند وحق ورود به اندرونی رانداشتند.

معماری مدرن درسالهای 40 و50
دهه های 40 و50 خورشیدی درایران یکی ازپربارترین ومهم ترین دهه های شکوفایی معماری مسکونی ایران است .ازمیان تجربیات بسیارپراکنده ای که دردودهه ی مذکوردرزمینه ی معماری خانه صورت گرفته است، می توان طراحانی راشناسایی کرد که به دلیل نوع برخورد خاص بامعماری مسکونی، دارای وجوه مشترک قابل توجهی هستند. برخی ازاین معماران، مانند یوسف شریعت زاده ، مهدی علیزاده، لطیف ابوالقاسمی ، فرامرزشریفی ، کوروش فرزامی وایرج کلانتری وآن دیگرانی که هنوز چنانکه بایدمعرفی نشده اند، ازاواخردهه ی 40 ونیمه ی دوم دهه ی 50 خورشیدی به تجربیاتی دست زدند که تاحدزیادی متأثرازمعماری مدرن باگرایش به بروتالیسم ولی درآمیخته باحال وهوای معماری ایرانی بود

مهدی علیزاده : 
 طرح  خانه های علیزاده شخصیت ویژه ای دارند.او آگاهانه به دنبال آشتی دادن روابط و مفاهیم فرهنگی ایران، به خصوص روابط فضایی خانه های سنتی ایران، با معماری خانه های مدرن است. حاصل معماری او چیزی نیست مگر معماری ” شبه مدرنیستی ایرانی ".معماری او و ازهمه مهم تر، طرح خانه های او بیشترمعطوف به پاسخ گویی به روابط ، مناسبات و مسائل روانی ساکنان خانه است وپیش بینی تحول درارتباط های خانوادگی وتقسیم پذیری وانعطاف فضاهای خانه وامکان استفاده ی آزادانه تر ازفضاهادرکارهای اومشهود است

خانه کوه بر

خانه ی آپارتمانی کوه بربین سال های 1350 و1352خورشیدی درسایتی به مساحت 360 مترمربع وزیربنایی به مساحت 1100 مترمربع درشش طبقه باتعدادپنج واحدمسکونی طراحی وساخته شد. ایده ی برخوردعلیزاده درطراحی ساختمان مسکونی کوه برآشتی دادن مفاهیم سنتی بااندیشه های مدرن بود.دراین ساختمان تلفیق عناصرمعماری گذشته باآلمان های معماری مدرن رابه خوبی می توان مشاهده کرد، وبه جرأت می توان بیان داشت که طرح منزل کوه برنقطه ی عطفی دربین کارهای مسکونی اوست. درمنزل کوه بربابهره گیری ازشیب وایجاد سه دیوار موازی درامتدادشیب ، فضاهای متنوع ،تفکیک شده ومستقلی ایجادشده است. دراین بنا فضای ایرانی درارتباطات داخلی وحیاط های سرپوشیده وسربازبین واحدهاکاملأ حس می شود.استفاده ازآجربه عنوان مصالح اصلی درنماوگوشه های پروخالی خصوصیت بومی این بناراافزایش داده است. لذااین نحوه ی برخوردبامعماری مسکونی باعث گردیده است که این ساختمان به عنوان یکی ازنمونه های موفق قلمدادگردد

 ایرج کلانتری   

ایرج کلانتری درطراحی خانه ی نجف دریابندری به دنبال آشتی دادن مفاهیم وروابط فضاهای خانه های سنتی ایران بااهداف وشیوه ی ساخت معماری مدرن بود.خانه ی دریا بندری به سال 1343خورشیدی درتهران طراحی وساخته شد.این خانه ازاولین کارهای موفق وتأثیرگذارکلانتری است، که نمونه ی بارزی ازبینش وشیوه ی کاراورادرمعماری مسکن نشان می دهد.

معماری بوم گرایی (پیشگامان نسل دوم)
آنچه  دراین دوران به اسم "معماری خودی" شکل گرفت،چیزی نبودمگرمعماری مدرن مثله شده باگرایش به بوم گرایی.بوم گرایی وبه تبع آن تاریخ گرایی ، برای این معماران معنای وسیع وپویایی داشت.بوم گرایی رادرگسترده ترین معنامی توان آموزه ای دانست که خواستاربازآمدن، بازآوردن، یاادامه ی رسوم، باورها،وارزش های فرهنگی بومی است. بوم گرایی درباورهای عمیقی چون مقاومت دربرابرفرهنگ غیر،ارج نهادن به هویت "اصیل"وراستین قوم خویش، وآرزوی بازگشتبه"سنت فرهنگی آلوده نشده ی بومی" ریشه دارد؛واین نکته رانیزنبایدفراموش کردکه گرایش به تاریخ گرایی وبوم گرایی معماران پیشگام نسل دوم، نه ازطریق آموزه های نظری اندیشمندان پست مدرن، همچون رابرت ونتوری وچارلزجنکس صورت گرفت، بلکه ازطریق پروژه هاوکارهای اجراشده ی معمارانی نظیرلویی کان، آلوارآلتو،جیمزاسترلینگ ومباحث مطرح شده ی حسن فتحی در کتاب معماری برای فقراومهم ترین اثراودرگورنای جدیدمصر،به وقوع پیوست.

هوشنگ سیحون 
هوشنگ  سیحون، طراحی چیره دست است.نقاشی هاواتودهای دستی اوشخصیت ویژه ای را به نمایش می گذاردوبخشی ازاین ویژگی ،ریشه درنقاشی ایرانی(مینیاتور)دارد.سبک وسیاق اودراسکیس وراندو،هنوزبعدازپنج دهه،یکی ازمراجع بسیارمهم دانشجویان معماری،در معرفی کارهایشان است.هوشنگ سیحون ازمعدودمعماران نسل دوم است که توانست کارهای بسیارمهم وارزشمندی به جای گذارد.شخصیت وایده های معماری اوتوانست سالیان سال درمعماری ایران دوام آورد ودربحث های دانشگاهی بعدازانقلاب جایگاه خاصی بیابد. اکثرمعماران ایران،که به طورمستقل باعنوان متأخران نسل دوم دراین کتاب به آنهاخواهیم پرداخت،شاگرداوبودندواکنون درمنش معماری خویش ازاوپیروی می کنند،همچون او اسکیس می زنند،پاجای پای اومی گذارند،وگاهی به پیروی ازاو،کتاب چاپ می کنند

مقبره نادرشاه1333

طرح مقبره ی نادرشاه دراسفندماه سال 1333خورشیدی، ازطرف انجمن آثارملی، به مسابقه گذاشته شد،وطرح هوشنگ سیحون درمردادماه سال 1334خورشیدی، برنده ی این مسابقه اعلام شد.طرح ارائه شده ازطرف سیحون، درجلسه ی آبان ماه سال1334خورشیدی شورای دانشکده ی هنرهای زیبادانشگاه تهران، به سرپرستی فروغی، تأییدوبرای اجرابه انجمن آثارملی معرفی شد.همزمان باساخت مقبره،طرح مجسمه ی نادرشاه به استاد ابوالحسن صدیقی سفارش داده شد.طبق گزارش انجمن آثارملی، صدیقی موظف شدمجسمه ی نادرشاه سواربراسب رادرمحل مشخص شده درطرح هوشنگ سیحون،نصب کند.انجمن آثارملی،بعدازبررسی مناقصه ی شرکت های پیمانکاری درمهرماه سال 1335خورشیدی، عملیات ساختمانی بنای آرامگاه نادروعمارت فرعی ومحوطه سازی آن رابه شرکت ساختمانی کا.ژ.ت. واگذارکرد.

ایده ی اصلی طرح

ساختمان آرامگاه نادرشاه درمشهد است، شامل تالارمقبره،دوموزه یکی برای جنگ افزارزمان نادرویکی جهت اسلحه زمان ماقبل ازنادروبرج مرتفعی برای برپا کردن مجموعه مجسمه نادرسواربراسب وقزل باش هاکه اشاره به سپاهیان نادردارد

 این ساختمان براساس دو شکل اصلی هندسی، یعنی مربع ومثلث، طراحی شده است تالار آرامگاه به شکل مربع ازدودیوارقرمزرنگ سنگی بسته ودوقسمت ستون بندی بازتشکیل شده است که سنگ مزارنادردرگوشه این مربع،درپناه دودیوارجاداردوبه طرف بیرون نگاه می کند.این زاویه وپناه وبازبودن تالار،حالت صحنه جنگ ودفاع وحمله راتداعی می کند. رنگ قرمزدودیوار،به مفهوم جنگ است وبرجستگی های باابعادمتفاوت سنگی که از دیوار بیرون آمده اند،نبردهای مختلف نادررانشان می دهد

آرامگاه  خیام

به  گزارش انجمن آثارملی درآبان ماه سال 1335خورشیدی، استادابوالحسن صدیقی متعهد می شود،مجسمه ی گچی نادرراآماده کندوبرای ساخت مجسمه ی برنزی به ایتالیابفرستدتا موسسه ی ایتالیایی برونی درشهررم، ساخت مجسمه ی برنزی رابه انجام رساند. درمردادماه همان سال، انجمن آثارملی درنامه ای به سیحون چنین نوشت که وضع بنای موجودآرامگاه خیام متناسب باشخصیت علمی وهنری خیام نیست وانجمن آثارملی در نظردارددراین مورد اقداماتی به عمل آورد.ازسیحون خواسته شد،طرح و نقشه ی جدیدی متناسب باشخصیت خیام طراحی کند. در سال 1338خورشیدی، ساخت آرامگاه شروع شدودراین سال،قسمت های عمده ی کار،از جمله گودبرداری، بتن ریزی پی های بناوطرح محوطه به اجرادرآمد.درسال 1341خورشید ی، پس ازسه سال کارمداوم، کارساختمان آرامگاه به پایان رسید.

درچهارمقاله ی نظامی عروضی آمده است: شنیده بودم که خیام گفته بود"گورمن در موضعی باشد که هربهاری بادشمال برمن گل افشانی کند."بنابراین،بنای یادبودوآرامگاه باید طوری ساخته می شدکه بازباشدواین خواسته خیام انجام شود.درمنتهی الیه محورنامبرده که فاصله نسبتأ قابل توجهی باامامزاده محروق داشت،درمیان درختان کاج تنومندوزردآلو،محل مناسب بنادرنظرگرفته شد.دراینجا,اختلاف سطحی درحدود3متروجودداشت که ازهمین وضعیت استفاده شدومجموعه بناشامل یک برج وچشمه سارهای اطراف آن به دوریک دایره بزرگ طراحی شد.به طوری که برج همکف زمین وچشمه سارهادراختلاف سطح قرارگیرند

خیام درواقع سه شخصیت دارد: ریاضی دان است، منجم وشاعرکه بایدهرسه شخصیت دربنا نشان داده می شد.دایره ی کف،به ده قسمت تقسیم شد،به طوری که برج یادبود، برده پایه مستقر باشد.عددده، اولین عدددورقمی درریاضی وپایه اصلی بسیاری ازاعداداست.ازهریک ازپایه ها، دوتیغه مورب به طرف بالاحرکت می کند،به ترتیبی که باتقاطع این تیغه ها، حجم کلی برج در فضاساخته می شود،وچون تیغه هامورت اند، خطوط افقی آنهابایدناظربه محورعمودی برج باشد. پس تیغه هابه صورت مارپیچ به طرف بالاحرکت می کنندتاباهم تلافی کنندوازطرف دیگرسردربیاورندکه خود،یک شکل پیچیده ریاضی وهندسی است]...[ برخوردتیغه هابایکدیگر، فضاهای پروخالی وبه خصوص دربالا،ستاره های درهمی رابه وجودمی آورندکه ازلابه لای آنهاآسمان آبی نیشابورپیداست وبه تدریج به طرف نوک گنبد،ستاره هاکوچک ترمی شوندتاآخر یک ستاره پنچ پرآنهاراکامل کند.این ستاره هاوآسمان،اشاره به شخصیت نجومی خیام دارند.و امابرخوردتیغه هاباهم,ده لوزی بزرگ می سازندکه بایدباکاشی کاری پرشوند.بهترین تزئین، خودرباعیات خیام بودکه به صورت خط شکسته ودرهم به روش"سیاه مشق" های خطاطان بزرگی مانندمیرعمادوبعضی استادان شکسته نویس باکاشی به صورت نقوش انتزاعی،سرتاسر لوزی هاراپرکنند.به تقاضای"انجمن آثارملی".شادروان استادجلال همائی،بیست رباعی به این منظورانتخاب کردند.

آرامگاه کمال الملک

 سیحون ، همزمان باطرح آرامگاه خیام، طرح بازسازی ومرمت آرامگاه عطاروطرح بنای جدید آرامگاه کمال الملک رابه انجمن آثارملی،پیشنهادکرد.به گزارش انجمن آثارملی دراسفندماه سال 1337خورشیدی،سیحون درقراردادی باانجمن آثارملی،تعهدکرد،طرح مقبره ی خیام وبازسازی مقبره ی عطاروطرح بنای آرامگاه کمال الملک رابه صورت کامل برای اجرابه انجمن آثارملی تحویل دهد.سیحون متعهدشد،طرح مقبره ی کمال الملک راظرف دوماه تهیه کندوبه عنوان ناظر انجمن آثارملی،کارنظارت پروژه رانیزبه عهده گیرد.کاردرسال 1338خورشیدی، به شرکت کا.ژ.ت. واگذارشدوپی سازی آرامگاه،نصب استخوان بندی آهنی وکاشی کاری بناءتهیه ونصب سنگ مزارونقش برجسته ی نیم تنه ی سنگی کمال الملک، کارابوالحسن صدیقی واحداث دوحوض درمحوطه ی مقبره انجام گرفت ودراسفندماه سال 1342 خورشیدی، رسمأ گشایش یافت.مقبره ی کمال الملک درضلع شمالی مقبره ی عطار،بابتن مسلح وبازیربنای 28مترمربع ساخته شده است.

ساختمانهای مسکونی سیحون از ساختمان های مسکونی اومی توان به منزل کاظمی، دولت آبادی، منزل ییلاقی خودمعماردر راه لو شان ودفترکاراودرخیابان جمهوری اشاره کرد

 عبدالعزیز فرمانفرمائیان

یکی ازمعماران تأثیرگذارایرانی که عمده ی دغدغه ی اومهندسی معماری بود.عبدالعزیز فرمانفرمائیان است.فرمانفرمائیان به سال 1299خورشیدی درتهران متولدشد.اوتحصیلات معماری خودرادرمدرسه ی هنرهای زیبای پاریس(بوزار)به پایان رساند،ودراوایل دهه ی 1330خورشیدی به ایران بازگشت اوبعدازمراجعت ازفرانسه درپارکینگ خانه ی پدری شروع به طراحی خانه هایی برای اقوام وآشنایان نمود.اوچندسال بعدبه استخدام دفترفنی دانشگاه تهران نیزبه همراه محسن فروغی درآتلیه ی مشترک مشغول به تدریس شد.اودرهمین زمان مسجد دانشگاه تهران(22مهرماه سال 1345خورشیدی،سال افتتاح مسجد)راطراحی ونظارت کرد. همزمان باتصویب قانون "منع مداخله"که براساس آن کارمندان دولت نمی توانستند طرف قرارداد دولت باشند،فرمانفرمائیان به علت داشتن دفترخصوصی،ناچارازتدریس وکارمندی دانشگاه استعفاء کردودرصدد گسترش دفتروکاربادولت برآمد.اوبعد،ازهمکاری بامهندسان و شرکت های خارجی، متوجه ضعف وتکنیک ساخت درایران شد،ومصمم گردیداین ضعف رابا استخدام کادرفنی خارجی وبازآموزی یافته های خودجبران نماید

فرمانفرمائیان در سال 1336 خورشیدی کاندید ساخت رآکتوراتمی دانشگاه تهران شد،لذابابازدیدازرآکتوراتمی دانشگاه پرینستون واستخدام وایدلینگر(Widelinger)وگای پانرو(Guy Panero)توانست به خوبی از عهده ی طراحی وساخت آن برآید. اوبین سال های 1343-1342 خورشیدی درسفری به مکزیک تحت تأثیرورزشگاه دانشگاه مکزیکوسیتی قرارگرفت،وبااقتباس ازالگوی ساخت آن، طرح استادیوم یکصدهزارنفری رابه اجرادرآورد،ودرسال 1349خورشیدی طرح توسعه ی استادیوم یکصدهزارنفری راباهمکاری رضامجد،هیربدونادراردلان به انجام رساند

موزه فرش فرمانفرمائیان

ساختمان موزه ی فرش، درگوشه ی شمال غربی پارک لاله درتهران درفضایی به وسعت 12000مترمربع باالهام ازعناصرسنتی ایرانی ساخته شده است .این موزه درسال1340 خورشیدی به صورت ناتمام به منظورگالری فرش ساخته شدو15سال به صورت متروکه باقی ماندوسپس دراوایل سال 1355خورشیدی کارتعمیرات وتغییرات کلی آن آغازودرروز22بهمن ماه 1356خورشیدی رسمأ افتتاح گردید

طرح موزه کلیتی مدرن داردویادآورمعماری سبک بین المللی است.آذین های بیرونی بنابا الهام ازدارقالی وسیاه چادرهای عشایری طراحی شده است.فضای داخلی موزه ازدوتالار(نمایشگاه دائم ونمایشگاه موقت)جهت نمایش انواع مختلف قالی هاوگلیم ها،وفضاهای جنبی آن تشکیل شده است.نمایشگاه دائمی موزه درطبقه ی همکف قرارداردومساحت آن درحدود1500مترمربع است.درمحوطه ی نمایشگاه دائم محوطه ای طراحی شده که درآن یک دستگاه قالیبافی ازنوع عمودی(معروف به تبریزی)قرارداردوهنرمندقالیباف درحال نمایش شیوه های مختلف بافت قالی می باشد.سقف کاذب سالن نمایشگاه به صورت فلزی وبه شکل های مربع های پروخالی طراحی وساخته شده است.این مربع هاکه بااختلاف سطح درکناریکدیگرقرارگرفته اند،علاوه بر اینکه به زیبایی فضای داخلی می افزایند،پوشش مناسبی نیزبرای تأسیسات داخل نمایشگاه هستند

ازمهم ترین کارهای فرمانفرمائیان بین سال های 1333و1357خورشیدی می توان به مواردی ازاین دست اشاره کرد: ؛ ساختمان وزارت راه؛ ساختمان وزارت کشاورزی(1354 خورشیدی)؛ ساختمان بانک کار؛ساختمان بانک اعتباری ایران؛ساختمان اداره ی مرکزی گروه صنعتی بهشهرباهمکاری وطراحی نادراردلان(دهه ی 1350 خورشیدی)؛ساختمان سازمان زنان؛ساختمان 3برج 20طبقه که برای شرکت خانه درشهستان سابق(اراضی عباس آباد)تاطبقه ی 13 ساخته شد؛ساختمان بانک صادرات دراصفهان؛ساختمان مرکزی اداره ی تلویزیون ایران بااستودیوهای پخش. عبدالعزیزفرمانفرمائیان رامی توان به حق پدر"مهندسین مشاورایران"نامید.اومعماری است که به "ساخت"می اندیشد،واین دغدغه ی فرمانفرمائیان رانبایدبدون درنظرگرفتن بستراجتماعی و تکنولوژی زمانه ی او،ملاحظه کرد.طرح معماری،برای او،طرحی است که ساخته شده باشد. میزان موفقیت یک معمارباکارهای اجراشده ی اوسنجیده می شود.براین اساس، اوتوجه جدی به مقتضیات، امکانات ومحدودیت های زمان ومکان رامهم ترین شرط موفقیت درکارمی داند. اعتقادجدی به ضرورت کارکرد.صحیح بناودقت زیاددرجزئیات اجرایی نیزازویژگی های بارز اوست.اومعتقداست که هراثرمعماری بایدبتواندوظیفه ی موردانتظاررابه درستی انجام دهد.و استفاده ی درست ازمصالحی که دراختیارداردرایک اصلمی داند .

کامران طباطبایی دیبا
 یکی دیگرازمعماران مهم مدرن تاریخ گرای ایران که توانست کارهای مهمی ازخودبه یادگار بگذارد،کامران طباطبایی دیبااست.اوبه سال 1315خورشیدی درتهران متولدشد.به سال 1964 میلادی (1343خورشیدی)دررشته ی معماری بامقطع کارشناسی،ازدانشگاه هاروارد در واشنگتن دی.سی. فارغ التحصیل شد.اودربین سال های 1343و1344خورشیدی نیزمطالعاتی دررشته جامعه شناسی دردانشگاه هاروارد انجام دادظاهرأ درمقطع فوق لیسانس رشته ی جامعه شناسی دردانشگاه هاروارد تحصیل کرده است(بسکی ،1379:8) وبه سال 1344خورشیدی به ایران مراجعت نمود.دیبابین سال های 1348و1349خورشیدی نیزدردانشگاه تهران به تدریس مشغول بود.دیبابعدازسال هاکارهنری به سال 1357خورشیدی مجبوربه ترک ایران شدوهم اکنون دراسپانیازندگی وکارمی کند.

از پروژه هاوکارهای معماری اومی توان به مواردی ازاین دست اشاره کرد:پارک وفرهنگسرای یوسف آباد(شفق فعلی)(1969 -1966میلادی/1348-1345خورشیدی)؛ اردوگاه ساحلی کودکان یتیم درنوشهر(1969-1966میلادی/1348-1345خورشیدی)؛ طرح دانشگاه جندی شاپور(شهید چمران فعلی)دراهواز(1968میلادی/1347خورشیدی)،ساختمان اموراداری (بین سال های 1347و1351خورشیدی)،مسجد(بین سال های 1352-1348 خورشیدی)،و ورزشگاه وساختمان اداری (بین سال های1351و1355خورشیدی)؛طرح ساختمان اداری کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان(1351خورشیدی)،استراحتگاه صنعت نفت درساحل دریای خزر،محمودآباد،باهمکاری فیروزاسفندیاری(1351خورشیدی)]برنده ی مسابقه[ موزه ی نظامی درتهران(1968میلادی/1347خورشیدی)]پروژه[؛ طرح مجموعه ی اداری اصفهان (1352خورشیدی)]پروژه[؛ مجتمع توریستی آستارا(1352خورشیدی)]پروژه[؛ مرکزخریدمحله ی شهرک غرب ؛فرحزاد،تهران(1975میلادی/1354خورشیدی)؛طرح جامع شهرهای کرمان(1352خورشیدی).بندربوشهر(1352خورشیدی طراحی وبین سال های1353 و1359خورشیدی زمان اتمام فازاول پروژه )؛مجموعه ی نیاوران،پارک وفرهنگسراوساختمان دفترمخصوص(1979-1970میلادی/1358-1349خورشیدی)؛موزه ی هنرهای معاصر تهران،باهمکاری نادراردلان ومیجرانگلیسی(1976-1967میلادی/1355-1346خورشیدی)؛ منزل مسکونی تناولی(موزه ای تناولی بعدازانقلاب)؛نمازخانه ی حنب موزه ی فرش، پارک لاله ی تهران(1978-1977میلادی/1357-1356خورشیدی)؛وطرح معماری آتی سنتر.

کارهای دیباازسال 1345تا 1357

کامران دیباباآنکه حضوری کوتاه درایران داشت، ازسال 1345تا1357خورشیدی،نامی آشنادر معماری معاصرایران بود.اوتوانست دراین مدت کم،آثاری باارزش وبه یادماندنی خلق نماید.او معمارمدرنی است که دغدغه ی بوم گرایی وتاریخ گرایی دارد.به معماری وفرهنگ ایرانی عشق می ورزدوکارهای معماری اویادآورمفاهیم وفرم های آشنای معماری ایرانی است.اوخود بارها براین نکته تأکید کرده است

پارک فرهنگسرای شفق دیبا

پارک وفرهنگسرای شفق(یوسف آباد سابق)به سال 1345خورشیدی طراحی وساخته شد.این پارک وفرهنگسراجزواولین فرهنگسرهای ایران است که بامفاهیم وهندسه ی باغ ایرانی،وبا دیدگاهی کاملأ مدرن طراحی شده استدوهدف عمده درطراحی مجموعه مد نظرقرارگرفته است.اول آنکه،درمحوطه سازی وطراحی گذرگاه های پارک،علاوه برپیش بینی محل هایی برای تفریح واستراحت مراجعین،گونه ای تداوم مسیر حرکت نیزدرنظرگرفته شده است.این مسیرهابرای عابرینی است که قصدبازدیدویااستفاده از فضای سبزپارک راندارندوصرفأ ازمنطقه پارک به عنوان محل گذراستفاده می نمایند،وبزرگ ترین حسن آن تلطیف روح وروان درحین حرکت ازمنطقه ی پارک است. دومین هدف،خلق یک سری عناصروساختمان هایی است که درهماهنگی کامل بامحوطه سازی پارک شکل گرفته اند،وعمدتأکارکرد خدماتی – تفریحی دارند،وشامل کتابخانه،سالن اجتماعات، کارگاه نقاشی کودکان،زمین های بازی برای کودکان، مراکزراهنمای وفضای سبزبرای گردش بزرگسالان می باشد 

دانشگاه جندی شاپور

دانشگاه جندی شاپور(شهیدچمران فعلی)دربین سال های 1347و1352خورشیدی طراحی وساخته شد.این دانشگاه درکناررودخانه ی کارون ودرزمینی نسبتأ هموارتوسط گروه مهندسان"داض"به سرپرستی دیباطراحی شده است وشامل ساختمان هایی همچون کوی استادان شامل خانه های کم تراکم وهمچنین کودکستان،دبستان،بازار،باشگاه کارمندان،مسجد،باشگاه دانشجویان،سالن سرپوشیده ،زمین های ورزشی ودبیرخانه می باشد.

شوشتر نو

ردپای مفاهیم به کاررفته درطراحی ساختمان های کوی استادان دانشگاه جندی شاپوررابه خوبی می توان درطراحی شهرک شوشترنوملاحظه کرد.طراحی شهرک شوشترنوبه سال 1352 خورشیدی شروع وبه سال1359خورشیدی فازاول پروژه(باقابلیت650واحدمسکونی که برای اسکان4000نفردرنظرگرفته شده بود)به اتمام رسید.شهرک جدید برای سکونت31هزارشهروند درمحوطه ای به مساحت 270هکتاردرمجاورت شهرباستانی شوشتربناشد،وعمده ی ساکنان آن رانیزکارگران کارخانه ی بزرگ قندتشکیل می دادند . ایده ی اولیه ی طرح براساس اصول زیر شکل گرفته است همسان بابسیاری ازشهرهای ایرانی،بافت قدیمی شهرشوشترهم حول بازارمرکزی سازماندهی شده است که به صورت طولی شکل گرفته.ساختارشهرک شوشترنوازهمان الگوی شهرشوشتر تبعیت می نمایدوبه صورت طولی است که دربخش هایی ازمحلات و واحدهای همسایگی،تقسیم بندی شده ومعابر،میدان هاومکان های عمومی فضاهای شهری عامل ایجادتنوع ودرعین حال انسجام مجموعه اند واحدهای همسایه نیزبراساس الگوی فضاهای معماری- شهری بافت قدیم طراحی شده اند.گذرگاه های سرپوشیده ،اتاق های روی معابر، فرورفتگی هاوعقب نشینی ها، تیغه های جداکننده ی آجری وسردرهای ورودی،عوامل موثردرحفظ هویت فضای شهری و تنوع فضایی مطلوبند . این مجموعه درحین جنگ ایران وعراق دچارخساراتی شدوازجنگ بدتر،ساکنین بومی آن بودند که این مجموعه رامتناسب باسلایق شخصی به بدترین صورت تغییردادند،وبه نظرمی رسدبا چنین روندفرسایشی که درشهرک شوشترنودرحال اجراست،درآینده ی بسیار نزدیک چیزی ازاین مجموعه باقی نماند

مجموعه  نیاوران

ازدیگرپروژه های مهم کامران دیبامی توان به طراحی مجموعه ی نیاوران (پارک،فرهنگسراو ساختمان دفترمخصوص)بین سال های 1349و1358خورشیدی وموزه ی هنرهای معاصر تهران باهمکاری نادراردلان ومیجرانگلیسی به سال 1356خورشیدی(1977میلادی)اشاره کرد.مجموعه ی نیاوران درباغی قدیمی قرارداردوشامل دوساختمان مستقل،یعنی"ساختمان دفتر مخصوص"درشمال بسترطرح،و"فرهنگسرای نیاوران"درجنوب آن است.محورمشجرشمالی – جنوبی بادرختان تناوروجوی هاوآبنماهایی درحدفاصل این دوساختمان،بازمانده ی باغ قدیمی است.درانتخاب محل ساختمان هانیزکوشش شده تاآنجاکه ممکن است ازفضاهای بی درخت باغ استفاده شود.

 طراحی وساخت موزه ی هنرهای  معاصر تهران  

 طراحی وساخت موزه ی هنرهای معاصرتهران یکی ازمهم ترین وشاخص ترین کارهای دیبا است.طراحی وساخت موزه درمساحتی بالغ بر5000مترمربع,حدود نه سال طول کشید.ایده ی طرح موزه وام دارکارهای لویی کان،لوکوربوزیه، فرانک لویدرایت وبانقش پررنگ خوسپ یوئیس سرت(Josep Liuis Sert)وهمچنین متأثرازطرح پشت بام های شهرهای کویری ایران است  .

ساختمان موزه ازدوبخش کلی، مجموعه ای ازفضاهای بسته وحیاط میانی،تشکیل شده است. فضایبسته ی موزه حلقوی است.این حلقه، واجدهفت فضای اصلی است.حلقه ی نخست،سرسرای اصلی ساختمان راتشکیل می دهدکه"گالری شماره ی یک" خوانده می شود.حرکت بازدیدکننده ازاین گالری درترازورودی آغازمی شود؛باطی مسیردرگالری های بعدی،فرد به تدریج درداخل زمین فرومی رودودرنهایت به سطح زیرین گالری شماره ی یک بازمی گردد. طرح گالری ها نسبتأ شبیه هم است .دراین میانه،طرح گالری های یک وپنج که محوراصلی ساختمان موزه را می سازندباگالری های دیگرتفاوت دارد.راهروهابه صورت شیبراهه طراحی شده اندوحرکت رادرفضای داخلی موزه پدیدمی آورند.این راهروهادرهماهنگی کامل باگالری هاطراحی شده اند.فضاهای موزه عبارتنداز: سرسرای مرکزی، بخش نمایشگاهی،سینماتک(سالن اجتماعات)،کتابخانه،غرفه ی فروش کتاب، غذاخوری، بخش اداری وثبت ونگهداری آثاروفضاهای خدماتی و پشتیبانی موزه .

طرح  معماری آتی سنتر در تهران
 طرح معماری آتی سنتردرتهران(برنده ی سوم مسابقه،پروژه)،یکی ازآخرین کارهای دیبااست که درایران باهمکاری توماس کوربلو،طراحی شد.طرح آتی سنتردرمسابقه ای بین المللی به سال 1383 خورشیدی درتهران ارائه شد. این طرح یادآورکارهای مدرن آغازین است؛ دوبرج ساده ای که بافضای سبزمحصورشده اند. بابررسی طرح ارائه شده ی دیبادرمسابقه ی آتی سنتر،به نظرمی رسداوازاهداف قبل خودعدول کرده وبخشی ازمباحث مدرنیسمی که سابق براین درمقالات ومصاحبه های خودازآنهاانتقاد می کرده راقبول کرده است.اوسابق براین یکی ازمخالفین سرسخت معماری آسمانخراش وساختمان های بلندمرتبه بوده وگرایش به این معماری رابرای کشورهای اسلامی مضرمی دانسته است .